آیا نماز در زمان ادیان پیش از اسلام بوده است؟ و اگر وجود داشته شکل و طرز خواندن آن در ادیان مسیحی و یهودی و سایر ادیان آسمانی چگونه بوده است؟
با مطالعه پیرامون تاریخ ادیان و مذاهب و همچنین آیات و روایات نقل شده از معصومین (علیهم السلام )،این مطلب كاملاً روشن می گردد كه قدیمی‌ترین عبادت در تمامی ادیان پیش از اسلام نماز بوده است. در مورد سابقه تاریخی نماز در روایتی از امام صادق علیه السلام نقل شده است: هِیَ آخِرُ وَصَایَا الْأَنْبِیَاءِ ع» [۱]؛ نماز آخرین وصیت و سفارش پیامبران بوده است» و از این روایت به روشنی فهمیده می شود که تمامی یکصدو بیست و چهار هزار پیامبر با نماز مانوس و سفارش کننده به آن بوده اند.
برخی آیات و روایات كه بیانگر نمازگزار بودن پیامبران صاحب شریعت و پیروان آنها است به شرح ذیل می باشد:
از هنگام اقامت حضرت آدم و حوا (علیهماالسلام)در زمین، خداوند نماز را بر حضرت آدم ( علیه السلام) واجب کرد.[۲]
کشتی نوح(ع) دارای پنجره‌ها و سوراخ هایی بود که از آن نور خورشید به داخل منعکس می‌شد و از این طریق وقت نماز را تشخیص می‌دادند [۳].
حضرت ابراهیم آن‌گاه که همسر و فرزند خود را در کنار کعبه نو بنیاد نهاد دست به دعا برداشت و به خدای متعال چنین گفت: خدایا من، خاندان خود را در سرزمینی غیر حاصل خیز و کنار خانه ات ترک نمودم تا نماز را به پا دارند پس دلهای مردم را در هوای(گرو) آنان قرار ده [۴].
وقتی حضرت موسی(ع) به کوه طور آمد و پیام رسالت را دریافت نمود خداوند به او فرمود: من خدای یکتا هستم. پس مرا عبادت کن و نماز را بپا دار[۵].
حضرت عیسی(ع) در گهواره به امر خداوند اینگونه سخن گفت: من بنده خدا هستم که کتاب آسمانی را بر من نازل کرد ومرا پیامبر قرار داد و هر جا که باشم مرا مایه برکت قرار داد و به نماز و زکات تا وقتی که جان در بدن دارم مرا توصیه نمود[۶].
علاوه بر پیامبران اولوالعزم، در آیات و روایات متعددی از نماز پیامبرانی همچون شیث(ع)، ادریس(ع)، یونس (ع)، صالح(ع)، اسماعیل(ع)، اسحاق(ع)، یعقوب(ع)، لوط(ع)، شعیب(ع)، داوود(ع)، زکریا(ع)، ایوب(ع) و. سخن به میان آمده كه همگی گویا وجود نماز در تمامی ادیان و شریعت های پیش از اسلام می باشد[۷].
اما در خصوص كیفیت و چگونگی اقامه نماز در ادیان مسیحی و یهودی و سایر ادیان آسمانی پیش از اسلام باید گفت: آنچه بر اساس تاریخ ادیان و آیات و روایات غیر قابل انكار می باشد این است كه نماز به عنوان عبادت در كلیه ادیان وجود داشته و دارد و متناسب با تکامل دین، روند تکاملی داشته است و این تکامل در دین مبین اسلام – همانند جنبه‌های دیگر آن معارف، مثل قوانین، و مقررات اجتماعی – متناسب با انسان رشد یافته عصر خاتمیت به اوج خود رسیده است [۸].
یهودیان روزی سه بار نماز می خوانند. نماز صبح، نماز عصر و نماز مغرب نماز در کنیسه بهتر است و در صورتی که حداقل که حداقل ده نفر مرد حضور داشته باشند، نماز جماعت برقرار می شود. در این حال یک نفر کاهن، لاوی یا مسن‌ترین فرد که عبری را خوب می داند، جلو می ایستد و دعاها و متونی از تورات را می خواند. معروف‌ترین عباراتی که می خوانند شِمَع (بشنو) ( شما ) نام دارد که عبارت است از:ای اسرائیل بشنو؛ یهوه خدای ما یهوهِ واحد است. پس یهوه خدای خود را به تمامی جان و تمامی قوت خود محبت نما».[۹]
شستن دست‌ها تا مچ ( وضو) و بستن بازوبند و پیشانی بندی که در آن آیاتی از تورات نوشته شده (تفیلین) ( تفیلین) برای مردان در نماز صبح واجب است . قبله یهود شهر اورشلیم است.
در مسیحیت نماز به شیوه خاصی که در اسلام وجود دارد مطرح نیست، بلکه آنها در برابر خدا دعا بجا می آورند. مسیحیان کاتولیک پیش از ورود به کلیسا با آب مقدس خود را تطهیر می کنند، به این صورت که دست خود را در آب فرو برده و به صلیب می کشند.
یکی از دعاهای مرسوم برای برگزاری نماز، دعای زیر است:ای پدر ما که در آسمانی نام تو مقدس باد، اراده تو چنان که در آسمان است در زمین نیز به انجام رسد. نان کفاف امروز ما را بده، گناهان امروز ما را ببخش چنان که ما نیز کسانی را که به ما بدی می کنند ببخشیم. ما را در آزمایشی نیاور، بلکه از شریر رهایی ده؛ زیرا ملکوت، قوت و جلال از آن توست.آمین».[10]
البته برخی از حرکت‌های بدن مانند دست‌ها را رو به آسمان گرفتن و یا خم کردن زانو در نماز مسیحیان مرسوم است.
بنابر آنچه گفته شد؛ نماز در ادیان آسمانی گذشته نیز سابقه داشته است اگر چه برگزاری آن به شکل‌های متفاوت بوده است.
پاورقی ها
[۱] - الكافی، ج۳، ص ۲۶۴
[۲] - مجلسی، بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۹۶
[۳] - مجلسی، بحار الانوار، ج۱۱، ص۳۳۳
[۴] - ابراهیم (۱۴)، آیه ۳۷
[۵] - طه (۲۰)، آیه ۱۴
[۶] - مریم (۱۹)، آیه ۲۹
[۷] - برای اطلاع بیشتر رجوع كنید به كتاب سیمای نماز، حسین انصاریان، فصل : نماز در آئینه ی حیات انبیا و امت ها
[۸] - یكصد وده پرسش درباره نماز، مجتبی کلباسی، انتشارات ستاد اقامه نماز، نهم، ۱۳۸۸ش، ص ۱۱۴
[۹] - تثنیه ۶: ۴-۵ . البته آنان در قرائت آن، به جای لفظ یهوه، از ادونای استفاده می کنند.
[10] - متی، ۶:۹.
درباره این سایت